سازمان بهداشت جهانی اختلال رشد قدی را اینگونه توصیف می‌کند: اختلال در رشد کودک به دلیل سوءتغذیه بطوری‌که باعث کوتاهی قد نسبت به سن شده باشد. کودکان دارای اختلال رشد قدی نمی‌توانند به توانایی‌های فیزیکی و شناختی خود دست یابند.
گروهی از محققان برای پاسخ به این سوال که آیا افزایش مصرف شیر با کاهش نرخ کوتاه‌قدی همراه است یا خیر، داده‌های WHO در مورد شیوع کوتاه‌قدی و داده‌های فائو در مورد عرضه مواد غذایی، به خصوص شیر، را ادغام کردند. آن‌ها همچنین با بررسی مصرف لبنیات در کودکان به یک همبستگی قوی بین عرضه و تقاضای شیر دست یافتند. سایر متغیرهای مورد بررسی نیز شامل مصرف غذاهای غنی، درآمد متوسط، دسترسی به امکانات بهداشتی و آب آشامیدنی بودند.
بیشترین شیوع کوتاه‌قدی در جنوب و جنوب‌شرقی آسیا، و کمترین میزان در آسیای شرقی ثبت شد. درحالی که جنوب‌شرقی آسیا کمترین سرانه عرضه شیر را داشت که می‌تواند دلیلی بر نرخ بالای کوتاه‌قدی کودکان باشد، اما این مسئله در مورد آسیای جنوبی صدق نمی‌کند، جایی که هند به عنوان بزرگترین تولیدکننده لبنیات در آن قرار دارد، و عوامل دیگری مانند آب، شرایط بهداشتی نامناسب و رژیم غذایی می‌توانند نرخ بالای کوتاه‌قدی در آن منطقه را توضیح دهند.
براساس نتایج، اکثر مناطق دارای کاهش نرخ کوتاه‌قدی، از سال 1960شاهد افزایش عرضه و تقاضای شیر بوده‌اند. درآمد بالاتر نیز با کاهش نرخ کوتاه‌قدی و عرضه بیشتر شیر همراه بود. بنابراین، با در نظر گرفتن عواملی مانند پتانسیل تولید لبنیات و تقاضای جمعیت برای مصرف لبنیات، استراتژی‌های توسعه لبنیات باید تطبیق داده شود. در کشورهای با درآمد کم و متوسط با سابقه تولید و مصرف لبنیات، مدرنیزاسیون بسیار حیاتی است. در این کشورها، استفاده از دام بسیار غیرتخصصی است، به این معنا که از گاو برای تهیه شیر، زراعت، حمل و نقل و سایر خدمات استفاده می‌شود. در اچنین شرایطی گسترش تولید و مصرف مطمئناً ممکن است اما مستلزم ترکیبی است از گسترش دسترسی به بازارها، بهبود ساختار ژنتیکی دام، دسترسی به خدمات دامپزشکی، پیشرفت فناوری‌های تولید و ذخیره، ایجاد محیط تجاری مناسب برای کارخانه‌های لبنی، و ارائه مقررات و نظارت بر ایمنی موادغذایی.
به جهت افزایش مصرف لبنیات در مناطق محروم فرصت‌های بسیاری برای سیاستمداران وجود دارد. برای مثال، کمپین‌های آموزشی باید به ترویج تغذیه انحصاری با شیر مادر در پنج ماه اول پس از تولد و ترکیبی از شیر مادر و تغذیه مکمل، از جمله لبنیات، پس از 6 ماهگی بپردازند. در ویتنام نیز مصرف لبنیات رایج نیست، اما دولت موفق به افزایش مصرف محصولات لبنی در میان کودکان خردسال شده است و بدین ترتیب تنها در چند دهه نرخ کوتاهی قد در بین کودکان را کاهش داد.
در مورد تغییرات اقلیمی، در حالی که بخش لبنیات به سهم خود باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود و این سهم در مقایسه با تولید گوشت گاو بسیار کمتر است، اما نمی‌توان از فواید تغذیه‌ای تولید لبنیات چشم‌پوشی کرد. علاوه براین، بهبود بهره‌وری در تولید لبنیات می‌تواند به طور همزمان باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده و مصرف محصولات لبنی برای اقشار کم درآمد را مقرون به صرفه‌تر کند.
با توجه به نتایجی که مصرف شیر را با کاهش خطرات کوتاه‌قدی مرتبط می‌کند، نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در تولید لبنیات و اصلاحات بالقوه تجاری برای اهداف کاهش کوتاه‌قدی در کشورهای در حال توسعه احساس می‌شود.
منبع:
Growth in milk consumption and reductions in child stunting: Historical evidence from cross-country panel data Headey, D., Haile, B. Published: 20 June 2023. DOl: 10.1016/j.foodpol.2023.102485
